Uw familielid overlijdt: hoe regelt u de bankzaken?

Het overlijden van een familielid is in de eerste plaats een tragische gebeurtenis die veel tijd vergt om te verwerken. Helaas moet er in de eerste uren en dagen na het verlies meteen heel wat in gang gezet worden. Zo dient u naast de begrafenis ook een aantal zaken bij de bank van de overledene in orde te brengen. Omdat dit best overweldigend kan zijn, helpen we u graag om alle stappen duidelijk op een rijtje te zetten.

Waarom het zo belangrijk is om uw bank meteen in te schakelen

Na een overlijden worden de bankrekeningen op naam van de overledene meteen tijdelijk geblokkeerd. Dit duurt ongeveer drie maanden. In de praktijk betekent dit dat overschrijvingen en betalingen even niet meer kunnen doorgaan. Denk aan aflossingen voor de hypotheeklening van een woning, huurgelden of betalingen voor nutsvoorzieningen.

Dit kan leiden tot vervelende betalingsachterstanden en zelfs schuldeisers die beslag kunnen leggen op een deel van de nalatenschap. En dit terwijl de verdeling ervan nog helemaal moet worden bepaald.

Waarom deze blokkering? Om veiligheidsredenen en om met zekerheid vast te stellen wie de erfgenamen zijn. De notaris moet ook nagaan of de overledene (fiscale) schulden had. Bovendien wacht hij nog op een aantal belangrijke documenten (zie verder) om de correcte afhandeling van de erfenisverdeling te verzekeren.

Hoe sneller u hiermee aan de slag gaat – eventueel met de hulp van familie of vrienden – hoe kleiner de kans op onverwachte en mogelijk onaangename verrassingen.

Iedere rekening of betaling is anders

Niet ieder type bankrekening of betaling wordt op dezelfde manier behandeld bij een overlijden. Een aantal concrete voorbeelden:

• Individuele rekeningen (op naam van de overledene) worden meteen geblokkeerd;
• Gezamenlijke rekeningen kunnen tijdelijk worden geblokkeerd;
• Bij een huwelijk kan ook de individuele rekening van de langstlevende echtgenoot geblokkeerd moeten worden. Indien het huwelijksstelsel is gebaseerd op scheiding van goederen, worden de tegoeden van de echtgeno(o)t(e) tijdelijk geblokkeerd;
• Automatische betalingen worden stopgezet. De erfgenamen moeten zelf contact opnemen met de dienstverleners, zoals nutsbedrijven of verzekeringskantoren, om de toekomstige betalingen in orde te brengen;
• Voorschot voor de langstlevende partner: in België kan de langstlevende partner of de wettelijk samenwonende partner tot 5.000 euro aan geblokkeerde tegoeden vrijmaken om dringende kosten gedurende de eerste maanden te overbruggen. Denk maar aan huurgeld of energiekosten.

Belangrijk om te weten: om de nabestaande(n) financieel te ontlasten, kan de bank van de overledene bepaalde kosten proactief betalen vanaf de geblokkeerde rekening(en). Dit geldt voor facturen met betrekking tot begrafeniskosten, medische rekeningen of woonzorgkosten.

Lees meer over facturen die betaald kunnen worden vanuit geblokkeerde rekeningen.

In 5 stappen naar snelle duidelijkheid

Na een overlijden moeten nabestaanden enkele stappen ondernemen om deze financiële middelen weer vrij te krijgen.

1. De overlijdensakte aanvragen

Vraag een overlijdensakte aan bij de gemeente waar het familielid in kwestie is overleden. Dit document is noodzakelijk om officiële instanties, waaronder de bank(en), op de hoogte te brengen. Vaak kan een begrafenisondernemer u helpen bij deze aanvraag.

2. De bank(en) zelf verwittigen

Breng zo snel mogelijk alle banken op de hoogte waar de overledene rekeningen had staan. Dit kan telefonisch, via e-mail of door langs te gaan bij een bankkantoor. De bank zal een officieel bewijs van overlijden vragen (een kopie van de overlijdensakte) voordat zij verdere actie onderneemt.

3. Een attest of akte van erfopvolging aanvragen

Om de bankrekening te deblokkeren, moeten erfgenamen kunnen aantonen dat ze recht hebben op de tegoeden. Dit kan via:

• Een attest van erfopvolging in het geval er enkel sprake is van roerende goederen;
• Een akte van erfopvolging, wanneer er ook sprake is van onroerende goederen Voor beide documenten kunt u bij een notaris terecht. In bepaalde gevallen volstaat het om zich te richten tot de FOD Financiën.

4. Alle nodige documenten bezorgen

Om de nalatenschap op gepaste wijze af te handelen, vraagt de bank meestal om de volgende documenten te bezorgen:

• De overlijdensakte;
• Het attest of de akte van erfopvolging;
• Instructiedocumenten over hoe de tegoeden verdeeld moeten worden;
• Kopieën van de identiteitskaarten van alle erfgenamen.

Pas als alle documenten ontvangen en verwerkt zijn, zal de bank de tegoeden definitief kunnen vrijgeven.

5. Vraag zoveel mogelijk informatie op bij de notaris

Mochten u en uw familieleden zich na een tijdje klaar voelen om dieper in het nalatenschap te duiken, is de notaris de meest aangewezen persoon. Een erfenis kan in bepaalde gevallen best complex zijn. Laat u zich dus uitgebreid informeren, zodat u helemaal op de hoogte bent van de voorwaarden, tarieven en fiscale gevolgen.

Probeer deze valkuilen te vermijden

U bent nu op de hoogte van de belangrijkste zaken die u met de betrokken bank(en) dient af te stemmen . Daarnaast zijn er nog een aantal potentiële valkuilen waar u als nabestaande beter niet in trapt.

Haal geen geld af of voer geen overschrijvingen uit vóór of net na het overlijden

Het is niet toegestaan om nog snel geld van de rekening van de overledene te halen, bijvoorbeeld via een geldopname of overschrijving. De fiscus controleert namelijk het rekeningsaldo op de dag van overlijden en kan ook eerdere transacties alsnog belasten. Pogingen om dergelijke betalingen te doen, kunnen bovendien juridische gevolgen hebben.

Voer geen transacties uit zonder akkoord van de bank en andere erfgenamen

Nalatenschap kan een complexe zaak worden, zeker wanneer er veel personen bij de erfenis betrokken zijn. Maak dus geen geld over of haal niets van de rekening(en) af tot alles officieel wordt vrijgegeven. Moet dit toch gebeuren om dringende redenen, vraag dan altijd toestemming aan de bank en aan alle erfgenamen.

Negeer geen schulden of belastingen

Als het familielid in kwestie in België is heengegaan, moeten erfgenamen binnen de viermaanden na overlijden een aangifte van nalatenschap indienen bij de fiscus. Gebeurt dit niet tijdig, dan kunnen boetes en nalatigheidsinteresten volgen.

Conclusie: u en de bank helpen elkaar verder

Het regelen van bankzaken bij een overlijden vraagt tijd en aandacht. Dingen die u op dat moment wellicht liever aan andere personen of zaken besteedt. Na het lezen van dit artikel beseft u hopelijk ook dat u zich heel wat extra kopzorgen kunt besparen – en extra financiële en juridische bescherming wint - door hier toch de nodige ruimte voor te maken.

Wenst u nog meer inzicht te krijgen in schenkings- en erfeniskwesties? Neem dan zeker een kijkje op onze blogpagina over deze onderwerpen.

Leer meer over schenkingen en erfenissen