Schrik voor het Ferrari- en hangmatsyndroom? Zo kunt u schenken én controle behouden

Wil u vermijden dat uw kinderen later veel successierechten (erfbelasting) betalen op uw nalatenschap, dan kan het interessant zijn om al wat te schenken. Successierechten kunnen immers oplopen tot 30%, afhankelijk van het gewest en de schijf die belast wordt. Met een schenking is uw kind er voordeliger vanaf, zeker als uw kinderen een grotere nalatenschap zullen ontvangen.

Als u een schenking via de notaris doet, bedraagt het tarief van de schenkbelasting in het Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest 3%, en in het Waals Gewest 3,3%. Of u nu 10.000 of 100.000 euro schenkt, het tarief van 3 of 3,3% blijft hetzelfde. Bij de tarieven voor de erfbelasting is dat niet het geval.

Als alternatief kunt u ook een schenking doen zonder tussenkomst van de notaris, of zonder de schenking te registreren. Uw kind betaalt dan weliswaar 0% schenkbelasting, maar dan moet u wel nog minstens 3 jaar na de schenking leven. Overlijdt u binnen de 3 jaar, dan betaalt uw kind alsnog de (hoge) successierechten.

Gegeven = gegeven

Wat u schenkt, kunt u in regel niet meer terugvragen. Geschonken is dus geschonken. Dat weerhoudt ouders soms om (nu al) te schenken en duiken deze (goedaardige) ‘kwalen’ op:

1. Het Ferrari-syndroom

Wat als uw kind al uw geld in Dogecoin of sneakers gaat beleggen? Of er een privéjet mee huurt om eens in New York te gaan shoppen?

2. Het hangmatsyndroom

Wat als uw kind vaarwel zegt tegen zijn job, en voortaan op uw spaargeld vegeteert?

3. Het heksensyndroom

Wat als die schoondochter of -zoon met de centen van uw kind gaat lopen?

Uw kinderen verstoorden eerst jarenlang uw nachtrust, tijdens hun puberteit bezorgden ze u grijze haren en ondertussen kostten ze u al een fortuin. Dan wil u natuurlijk dat er geen gekke dingen gebeuren met het vermogen dat u wil schenken. Gelukkig bestaan er oplossingen om te schenken én tegelijk de controle te behouden.

Schenken en controle behouden: eerst even dit

Zowel aan een notariële schenking als een bankgift kunt u voorwaarden en lasten koppelen. Het is echter sterk aangeraden om een schenking waaraan u voorwaarden of lasten koppelt via een notaris te doen. Hij of zij kan u wegwijs maken in de verschillende modaliteiten, zodat uw schenking precies de uitwerking heeft die u beoogt en er geen discussie kan zijn.

Sommige modaliteiten zoals een voorbehoud van vruchtgebruik of de schenking van aandelen op naam van een vennootschap, kunt u overigens alleen maar toevoegen via een notariële schenking. Kiest u voor een bankgift waaraan u voorwaarden of lasten koppelt, dan is het een must om uw papierwerk door een expert te laten nakijken.

Ook goed om weten: een schenking aan een kind wordt geacht een voorschot op het erfdeel te zijn. Bij een schenking als voorschot op het erfdeel is het uw bedoeling de gelijkheid tussen uw erfgenamen te behouden, maar uw kind al een voorschot op zijn of haar erfenis te geven. Zodra u overleden bent, wordt de gelijkheid tussen de erfgenamen hersteld.

Met andere woorden: bij de verdeling van uw nalatenschap zal rekening gehouden worden met de schenkingen die u al deed. Doet u een schenking, dan moet u rekening houden met de zogenaamde ‘reserve’. Dat betekent dat elk kind op het einde van de rit recht heeft op minstens een gelijk deel van de helft van uw nalatenschap. Blijkt uw ene kind meer gekregen te hebben dan het andere, dan kan het andere kind een inkorting van de schenking vragen, zodat elk kind toch een gelijk deel van de reserve krijgt.

Enkele technieken om te schenken en controle te behouden

1. Voorbehoud van vruchtgebruik

Schenken met voorbehoud van vruchtgebruik kan zowel nuttig zijn voor roerende als onroerende goederen. Zo kan u bijvoorbeeld een tweede woning schenken, maar er tegelijk het recht aan koppelen dat u er mag blijven wonen, of dat de huuropbrengsten voor u zijn. Zodra u overlijdt dooft uw vruchtgebruik uit en wordt uw kind dan volle eigenaar.

Ook voor het schenken van beleggingen kan het voorbehoud van vruchtgebruik interessant zijn. Hierdoor blijft u recht hebben op de dividenden en intresten. U kunt evenzeer vastleggen dat u als vruchtgebruiker de portefeuille blijft beheren en degene blijft die beslist welke beleggingen gekocht of verkocht worden. De gerealiseerde meerwaarden zijn dan weliswaar voor uw kind.

Schenkt u samen met uw partner bijvoorbeeld een woning of effectenportefeuille, dan kunt u als voorwaarde toevoegen dat het vruchtgebruik bij overlijden van één van de schenkers toekomt aan de langstlevende partner.

Aan het voorbehoud van vruchtgebruik kunt u ook een verveemdingsverbod koppelen. Dat heeft tot gevolg dat uw kind de woning of de effectenportefeuille niet mag overdragen aan een derde.

2. Conventioneel beding van terugkeer

Niemand wenst het u toe, maar stel dat uw kind eerst overlijdt ... Als uw kind geen afstammelingen nalaat en als de geschonken zaken nog in natura aanwezig zijn in de nalatenschap van uw kind, keren de geschonken zaken volgens de wet naar u terug. Dit is het principe van de wettelijke terugkeer, en onder voorwaarden betaalt u hierop geen erfbelasting.

De wet voorziet ook de optie om een conventioneel beding van terugkeer in de schenkingsakte in te lassen, ongeacht aan wie u de schenking doet (uw kind of iemand anders). Bij zo’n conventioneel beding van terugkeer is er geen erfbelasting verschuldigd.

Het is ook mogelijk om in de schenkingsakte te voorzien dat een bedrag gelijk aan de geschonken waarde moet terugkeren in geval uw kind eerst overlijdt. Stel dat uw kind met uw geschonken geld een woning kocht, dan kan u in de akte de optie laten opnemen om ofwel het huis ofwel een vervangend bedrag te laten terugkeren.

3. Schenking onder last

Met deze modaliteit verplicht u uw kind om bijvoorbeeld elke maand of elk jaar een periodieke rente te betalen zolang u leeft. Zo kunt u bijvoorbeeld 200.000 euro schenken aan uw kind, maar ‘in ruil’ dient uw kind dan bijvoorbeeld elke maand 250 euro rente te betalen. Op die manier kunt u schenken én tegelijk nog over een deel van uw vermogen beschikken. In het geval uw kind de rente niet betaalt, dan kunt u de schenking herroepen.

4. Uitsluitingsclausule

Deze clausule is een remedie tegen het heksensyndroom. Is uw kind gehuwd volgens het stelsel van scheiding van goederen of het wettelijk stelsel, dan komen de goederen die u schenkt in het eigen vermogen van uw kind. Is uw kind gehuwd volgens het stelsel van algehele gemeenschap, dan komt uw schenking in de ‘gezamenlijke pot’ terecht (tenzij u dat expliciet anders bedingt).

Dat lijkt redelijk waterdicht, maar toch kan het in de praktijk gebeuren dat de goederen toch in het gemeenschappelijk vermogen belanden. Stel: u schenkt een som geld, maar uw kind gebruikt dat geld uit zijn of haar ‘eigen pot’ om de gezinswoning te renoveren die evenzeer op naam van de partner staat. Op die manier verdwijnt uw schenking toch in het gemeenschappelijk vermogen. En begin dat maar eens te ontrafelen als het tot een scheiding komt …

Daar kunt u een mouw aanpassen door een uitsluitingsclausule op te nemen. Zo’n clausule legt vast dat de geschonken goederen zolang u leeft niet ingebracht mogen worden in de huwgemeenschap of onverdeeldheid binnen het kader van het huwelijk, of in enige verrekening in het kader van een huwelijkscontract, samenlevingsregeling, beding van aanwas, of ander beding of contract.

Tot slot: naast de hierboven beschreven modaliteiten, bestaan er nog andere modaliteiten waarmee u controle kunt behouden. Omdat schenkingen in regel niet herroepbaar zijn, raden we u sowieso ten stelligste aan u te laten bijstaan door uw notaris of een expert ter zake.

De bovenstaande informatie dient als richtinggevend beschouwd te worden en is niet bindend. U blijft zelf volledig aansprakelijk voor de gevolgen van het gebruik van deze informatie.