Mag het wat meer van wat minder zijn?

Als een kat negen levens heeft, waarom zou een T-shirt er dan geen twee mogen hebben? Van de kleren in uw kast tot de gipsplaten aan uw plafond: inzetten op slim gebruik en hergebruik, dat is de missie van Nina Maat (25). In oktober opent ze zelfs een tentoonstelling over die ‘circulaire economie’. Een knap initiatief waarover we jou de komende maanden op de hoogte houden.

Maar eerst: Wat is dat nu precies, die circulaire economie?

Iets met recyclage. Dat is wat de meeste mensen denken als het over de circulaire economie gaat. “Recyclage is er inderdaad een deel van, maar het is slechts de allerlaatste optie”, vertelt Nina Maat, oprichtster van MUCE en de bezielster achter Antwerp Circular.

“In een circulaire economie begint alles met preventie: hebt u dat product echt wel nodig, voegt dat materiaal iets toe, is er een hoogwaardiger alternatief dat langer meegaat, …?”, geeft ze aan. In praktische voorbeelden vertaald: Gaat u die roman uit de bib lenen in plaats van te kopen? Streamen in plaats van die cd aan de deur te laten leveren? Is het niet beter een kwalitatiever T-shirt te kopen in plaats van eentje dat u na vijf keer wassen mag weggooien?

“Circulair betekent ook: producten zo lang mogelijk in de kringloop houden door te delen, huren, hergebruiken, repareren … of tot slot recycleren”, vervolgt Nina. “Afval bestaat in ieder geval niet meer. Het is de kunst van zo lang mogelijk rondjes draaien met dezelfde materialen.”

In een circulaire economie houdt men de keten zo kort mogelijk. “Door lokaal te produceren en door materialen hier zo lang mogelijk in de kringloop te houden, wordt u voor uw grondstoffen economisch ook minder afhankelijk”, stipt ze aan. "Iedereen kan er z’n steentje aan bijdragen . Door zelf bewuste keuzes te maken, thuis, onderweg en op het werk.”

Hoe weet u of u met de trui, boormachine of zitbank die u koopt makkelijk 20 jaar verder kan?

“Vraag u eerst af of u dat product wel moet hebben”, vertelt Nina. “Een eigen boormachine is bijvoorbeeld handig als u een hele woning te renoveren hebt. Maar als u af toe eens een kapstok of kadertje moet ophangen, dan belt u beter bij een buur aan of leent u er eentje op een deelplatform. Delen is vaak goedkoper dan hebben.”

“Als u iets koopt, let dan op de kwaliteit. Kies zoveel mogelijk voor hoogwaardig materiaal”, vertelt Nina. “Stel uzelf deze vragen: Uit welk materiaal is het gebouwd? Is het aaneen gelijmd (bijvoorbeeld iPhone) of kan u het makkelijk uiteen schroeven om componenten te vervangen (bijvoorbeeld Fairphone)? Biedt de producent onderdelen of info aan over hoe u het kan repareren? Krijgt u extra garantie bovenop de wettelijke garantie? Wat zeggen consumentenorganisaties, of wat leren reviews van andere consumenten over de levensduur en kwaliteit van het product? …”

Voor Nina heeft productdesign een grote rol te vervullen in de circulaire economie: slim ontwerpen, zodat producten zo lang mogelijk meegaan en op het einde van hun cyclus zo makkelijk mogelijk uiteen gehaald kunnen worden. “De natuur is een geweldige inspiratiebron voor productdesign. Kijk bijvoorbeeld naar velcro. Het idee voor dat materiaal is afgekeken van de grote klit, een plant met dezelfde ‘kleefmagie’. Die biomimicry - zeg maar het leren uit de processen en vormen uit de natuur - levert natuurlijke inspiratie voor technologische innovatie.” Kan u mee met de trends in een circulaire economie? Soms wil u nu eenmaal wat nieuws?

“Trends en circulaire economie spreken elkaar op het eerste gezicht wat tegen. Kwalitatief materiaal en tijdloze stukken die lang meegaan krijgen immers de voorkeur”, vertelt Nina Maat. “Toch kunnen trendgevoelige kleding, meubelstukken, … zeker ook in een circulaire economie passen. Creativiteit is deel van de mens. Men kan die broek waarmee men niet meer buiten durft te komen gebruiken als klusbroek. JSpullen upcyclen gaat ook. En er is altijd wel iemand die tegendraads is en gedateerde spullen net heel trendy vindt”, lacht Nina. Spullen die we uiteindelijk toch niet meer hoeven: wat doen we er best mee? “We kunnen er iemand uit onze omgeving gelukkig mee maken. Of u kan ze tweedehands verkopen of schenken aan de Kringwinkel”, geeft Nina aan. “Schenken aan een goed doel kan ook, maar toch informeert u zich best goed over wat de organisatie precies met de spullen doet. Kledij kan bijvoorbeeld tricky zijn, hoe goed uw bedoelingen ook zijn. Een deel wordt gesorteerd en krijgt een nieuw leven, maar een deel wordt helaas nog gedumpt in ontwikkelende landen waar ze letterlijk op textielbergen belanden.” Een circulaire economie en een economie die groeit: is dat combineerbaar? “Terwijl de aandacht voor de circulaire economie stijgt, nemen het delven en de prijs van grondstoffen nog altijd toe”, vertelt Nina. “Door het sneller herstel uit de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne is dat zelfs problematisch geworden, met hoge inflatie voor consumenten tot gevolg. In een circulaire economie ondervinden we minder hinder van grondstoffenschaarste. Er wordt immers maximaal hergebruikt en maximaal lokaal geproduceerd. Groei is onder meer mogelijk dankzij de waardecreatie uit nieuwe circulaire activiteiten. De ontwikkeling van circulaire producten vraagt bovendien om gespecialiseerde arbeidskrachten. Van bier brouwen uit broodresten tot autodeelplatformen: er zijn duizenden voorbeelden die aantonen dat we tegelijk de bal in de juiste richting kunnen duwen én geld kunnen verdienen in een circulaire economie.” 

> Volgende keer

Circulaire economie: 7 x in de praktijk. Nina Maat geeft 7 praktische en haalbare voorbeelden en tips