Hoe bereidt u zich financieel voor op een langer leven?

Werd u in 1885 in België geboren? Dan had u volgens Statbel als vrouw een levensverwachting van 46,6 jaar. Als man moest u het stellen met 43,6 jaar (beeld u in: in midlifecrisis op uw 21e …). Fast forward naar vandaag en de levensverwachting is als een raket omhoog geschoten. Krijgt u vandaag een dochter? Dan is haar levensverwachting 84,6 jaar. Krijgt u een zoon? Dan is zijn levensverwachting gemiddeld 80,3 jaar. Een winst van respectievelijk 38 en 36,7 jaar in minder dan 140 jaar. Bovendien zal de levensverwachting de komende decennia nog een stukje toenemen. Een andere straffe statistiek? Volgens de VN telde onze planeet in 1960 zo’n 20.000 honderdjarigen. Tegen 2060 zullen dat er bijna 5,5 miljoen zijn … Niet alleen kwantiteit telt natuurlijk, maar ook kwaliteit. We leven niet alleen langer, maar ook gezonder en omringd door meer comfort. Dit is geweldig nieuws. Alleen betekent het ook dat we op tijd moeten nadenken over hoe we onze extra jaren financieel aankunnen. Er is namelijk een goede reden om het heft zélf in handen te nemen: de pensioenuitgaven stijgen en het is niet zeker of de budgettaire ruimte er altijd zal zijn om iedereen een degelijk pensioen te geven. Dat komt onder meer door de krimpende actieve bevolking: er zijn steeds minder mensen die de pensioenkas spijzen, terwijl er steeds meer gepensioneerden zijn. In 2000 waren er volgens Statbel 435 Belgen op beroepsactieve leeftijd tegenover 100 gepensioneerden. Tegen 2050 zullen dat er 253 per 100 zijn. Voor alle zekerheid kan u dus maar beter zelf voor een appeltje voor de dorst zorgen. Ook al omdat volgens de OESO het pensioen in België gemiddeld 38,1% lager dan het laatste loon (netto) ligt. Dat geldt misschien nog meer als u een vrouw bent. Daar zijn twee redenen voor. Vrouwen leven gemiddeld enkele jaren langer dan mannen. En ze verdienen gemiddeld minder: volgens Securex lag het brutoloon van vrouwen in 2022 zo’n 8.764 euro lager dan bij mannen, waardoor hun pensioen ook gemiddeld lager ligt.

Wat kan u doen?

1. Alles start met een plan

Plannen voor de toekomst begint met een grondig overzicht van uw huidige financiële situatie, uw verwachte financiële situatie en uw toekomstige doelen. Door een plan op te stellen kan u zien of er (g)een mismatch is tussen uw verwachte en uw gewenste financiële situatie (spoiler alert: Belgen neigen hun pensioeninkomsten te overschatten). Zo’n plan moet u ultiem het antwoord kunnen bieden op de vraag: hoeveel zal ik later nodig hebben en wat moet ik nu al doen om dat doel te bereiken? Uw huidige financiën in kaart brengen - uw inkomen, schulden, spaargeld, beleggingen, uitgaven - is wellicht de makkelijkste stap. Uw verwachte financiële situatie projecteren is een moeilijkere klus. Niemand kan immers met zekerheid voorspellen hoe zijn of haar financiële, professionele of gezinssituatie er in de toekomst zal uitzien. Of hoe de wereld er überhaupt zal uitzien. Uw carrière, de omvang van een erfenis, de inflatie, … dat is moeilijk op lange termijn te voorspellen. Maar uw pensioeninkomsten (wettelijk en aanvullend pensioen), de afbetalingen van eventuele leningen, studiekosten voor uw kinderen, uw toekomstige opbrengsten uit spaargeld of beleggingen: die kan u wel met enige zekerheid voorspellen. Maak dus toch de oefening, zodat u minstens een basisplan heeft die u om de zoveel jaar verder kan bijsturen en verfijnen. Hou bij het opstellen van uw plan ook rekening met veranderende uitgaven na uw pensioen, zoals vaker reizen of de aanschaf van een tweede woning. Ga er ook voor alle zekerheid vanuit dat u en/of uw partner wellicht ouder zullen worden dan u zelf verwacht, en dat uw gezondheidsuitgaven zullen stijgen naarmate u ouder wordt. De gezondheidsuitgaven van 85-plussers zijn gemiddeld zes keer hoger dan die van 55- tot 59-jarigen. U bent overtuigd van het nut van een financieel plan, maar ziet er tegenop om zelf een plan ineen te puzzelen in een spreadsheet of op papier? Dan kan u ook apps en online rekenmodules gebruiken die u de klus helpen klaren (zoek op ‘financial plan’). Een andere oplossing is om contact op te nemen met een financial planner. Deze experts beschikken over de tools om nauwkeurig te berekenen wat u later nodig heeft, rekening houdend met uw gezinssituatie, doelstellingen, inflatie, successieplanning, … Hoe u uw plan ook vormgeeft: onthou dat zo’n plan een dynamisch document is, dat u best elk jaar evalueert en bijstuurt.

2. Verhoog uw maandelijkse pensioeninkomsten

Naast uw wettelijk pensioen zal u misschien een (eenmalige) uitkering onder de vorm van een aanvullend pensioen (via uw werkgever, een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen of een Individuele PensioenToezegging) ontvangen. Ook als u aan pensioensparen deed, kan u een extraatje verwachten. Maar … tenzij u een royaal ambtenarenpensioen ontvangt, is de kans klein dat dit allemaal zal volstaan om nog tientallen jaren comfortabel te leven. De kans is groot dat u uw reserves zal moeten aanspreken om uw levensstandaard te behouden. De jongste cijfers van Statbel wijzen uit dat gepensioneerden in 2020 ongeveer 1.660 euro per maand besteedden aan goederen en diensten. Bij huishoudens met minstens twee gezinsleden bedroegen de gezamenlijke uitgaven ongeveer 2.650 euro per maand. Uiteraard zijn dit gemiddelden, die grote verschillen kunnen verhullen. Rekening houdend met de inflatie van de jongste jaren, telt u daar ondertussen best ook grofweg 15% bij (respectievelijk 1.910 euro voor alleenstaanden en 3.050 voor gepensioneerde koppels). De kans is dus reëel dat uw wettelijk en aanvullend pensioen onvoldoende zijn om uw uitgaven te dekken en ruimte te laten voor verwennerijtjes.

Zo kan u nu al een oorlogskas voor later aanleggen:

• Beleggen Hoewel beleggen risico's met zich meebrengt, levert het op lange termijn een hoger potentieel rendement op. Om de risico’s beperken is het belangrijk om uw beleggingen te spreiden. Als u nog geen of weinig ervaring heeft met beleggen, dan kan een periodiek beleggingsplan een mogelijke oplossing zijn. Beleggingen kunnen ook regelmatige inkomsten genereren, zoals dividenden uit aandelen of coupons uit obligaties. Hou bij de keuze van uw beleggingen ook rekening met de stijgende levensverwachting. Als u langer zal leven, betekent dat ook dat uw beleggingshorizon langer mag zijn. En dus dat u - als het in lijn ligt met uw risico-appetijt - ook dynamischer kan beleggen. Bijvoorbeeld door meer in aandelen te beleggen dan in obligaties.
• Sparen Sparen blijft een van de meest traditionele en veilige manieren om vermogen op te bouwen. Vooral als u weinig risico kan en wil nemen, kan sparen voor uw pensioen een optie zijn. Alleen moet u dan wel aanvaarden dat de inflatie de koopkracht van uw spaargeld wellicht op lange termijn zal uithollen. Een alternatief dat mogelijks uitzicht geeft op een hoger rendement zijn tak 21- en 23 levensverzekeringen. Daarmee belegt of spaart u én kan u tegelijk uw dierbaren beschermen. In het geval u overlijdt, dan kan u het geld aan hen nalaten.
• Investeren in vastgoed Dit kan betekenen dat u een woning koopt om te verhuren, waarbij de huurinkomsten een bron van inkomsten vormen. Of u kan investeren in een onroerend goed om het te renoveren, enkele jaren te verhuren en dan te verkopen met winst. Vastgoed kan een goede investering zijn omdat het potentieel heeft om in waarde te stijgen en een stabiele inkomstenstroom te genereren. Het kan een inflatie-resistente investering zijn. Maar hou er rekening mee dat, net als bij elke investering, er risico's aan verbonden zijn. U bent niet altijd zeker van een maandelijks inkomen. Ook is het mogelijk dat de wetgever in de toekomst huurinkomsten of meerwaarden zal belasten. Als alternatief of ter aanvulling is het ook mogelijk om te beleggen in beursgenoteerd vastgoed, als dat in lijn is met de risico’s die u kan en wil nemen.
• Pensioensparen Start zo vroeg mogelijk met pensioensparen als u dat nog niet deed. Door te kiezen voor pensioensparen kan u een extra appel(boompje) voor de dorst planten. De overheid geeft u hiervoor een duwtje in de rug, want u kunt een fiscaal voordeel krijgen.
• Overweeg om te werken tijdens uw pensioen Op pensioen gaan betekent niet dat u van vijfde versnelling naar neutraal moet schakelen. U kan als gepensioneerde onbeperkt bijverdienen én tegelijk uw volledig rustpensioen ontvangen als u minstens 65 jaar bent, of als u nog geen 65 jaar bent maar wel al 45 jaar gewerkt heeft. Let wel: op deze inkomsten zal u belast worden.

3. Schenk niet te vroeg en/of te veel

Het is mooi om een deel van uw vermogen al tijdens uw leven te willen delen met uw kinderen, andere mensen of organisaties die u na aan het hart liggen. De overheid faciliteert dit ook door schenken fiscaal aantrekkelijker te maken dan de erfbelasting. Een nadeel van schenken is echter dat het definitief is. Alleen in heel uitzonderlijke gevallen kan een schenking teruggedraaid worden. Als u wil schenken en u heeft goed becijferd dat er nog ruim voldoende voor uzelf overblijft, dan kan het een goed idee zijn om alsnog veiligheidsmechanismen in te bouwen. Dat kan bijvoorbeeld door een aandelenportefeuille met voorbehoud van vruchtgebruik te schenken. Op die manier kan u nog steeds de inkomsten, de controle en het beheer behouden van de geschonken portefeuille. U kan bijvoorbeeld ook een woning schenken maar er zelf blijven wonen of het verhuren en de inkomsten opstrijken. Naast het voorbehoud van vruchtgebruik kan u ook andere voorwaarden, modaliteiten en/of lasten aan een schenking koppelen. Zo kan u bijvoorbeeld een clausule inbouwen dat de geschonken goederen terug naar u komen als de begunstigde eerder overlijdt dan uzelf. Uw notaris of andere vermogensexpert kan u hierbij helpen.

4. Samen onder één dak?

Tot slot: in plaats van apart te leven, kan u op termijn ook overwegen om samen in één huis te wonen met verschillende generaties. Dat heeft z’n voordelen, zowel financieel als op het vlak van zorg en sociaal contact. U deelt de woonkosten en u kan elkaar ondersteunen in het dagelijks leven. Maar het komt ook met nadelen en is niet voor iedereen geschikt.