Samen vastgoed kopen? Overweeg dan een beding van aanwas

Wat is een beding van aanwas?

Een beding van aanwas is een vermelding die u in een notariële akte kunt laten opnemen. U kunt een beding van aanwas laten opnemen als u met iemand anders vastgoed aankoopt in gelijke delen, wat betekent dat u samen elk de helft van een woning koopt.

Als u een beding van aanwas opneemt, dan zal bij uw overlijden ‘uw helft’ van de gezamenlijke woning naar uw partner gaan. Als u niet gehuwd bent kan het namelijk zijn dat uw helft naar uw wettelijke erfgenaam gaat. Met een beding van aanwas gaat dit echter wél naar de partner met wie u het vastgoed aankocht. Op die manier kunt u de langstlevende partner beschermen, want hij of zij kan dan in het huis of appartement blijven wonen, zonder gedoe met uw wettelijke erfgenamen die de helft kunnen opeisen.

Het deel dat aanwast, komt niet in de erfenis. Bij een beding van aanwas erft de langstlevende partner de woning niet, maar krijgt hij of zij die. Op dit deel betaalt de langstlevende partner dan ook geen erfbelasting, maar wel registratierecht.

Voor wie is het beding van aanwas interessant?

Bij gehuwden en wettelijk samenwonenden is de gezinswoning beschermd. De gezinswoning omvat de gemeenschappelijke woning en het huisraad van de samenwonenden. Een van de samenwonenden kan niet zomaar beslissen de gezinswoning te verkopen, weg te schenken of er een hypotheek op te nemen. De andere samenwonende moet daarmee akkoord gaan. Wettelijk samenwonenden behouden bovendien – net zoals gehuwde koppels – ook het vruchtgebruik op de gezinswoning bij het overlijden van de partner. Dat betekent dat de langstlevende partner in de gezinswoning kan blijven, zonder dat de wettelijke erfgenamen van de overleden de helft van de gezinswoning kunnen opeisen.

Als u ongehuwd bent en samenwoont zonder een verklaring van wettelijk samenwonen, dan bent u feitelijk samenwonend. In tegenstelling tot gehuwden en wettelijk samenwonenden geniet u als feitelijk samenwonende minder juridische bescherming. Feitelijk samenwonende partners erven ook niet standaard van elkaar, tenzij ze een testament opmaken.

Een beding van aanwas is dan ook populair tussen niet-gehuwde samenwonende partners. Door zo’n beding van aanwas kan de (gezins)woning of het vruchtgebruik niet opgeëist worden door ouders, kinderen, broers of zussen. Zonder beding van aanwas zouden de wettelijke erfgenamen namelijk meteen de helft van de woning erven. Als feitelijk samenwonenden kunnen jullie elkaar met een beding van aanwas dus beschermen als een van de partners overlijdt, en de volle eigendom zo aan elkaar doorgeven.

Een beding van aanwas is echter niet alleen interessant voor feitelijk samenwonenden. Ook gehuwden en wettelijk samenwonenden kunnen een beding van aanwas laten opnemen op elk vastgoed dat ze in onverdeeldheid kopen. Op die manier kunnen ze de langstlevende partner beschermen. Stel dat u gehuwd bent onder het wettelijke stelsel en u koopt samen een tweede verblijf aan zee. Door in de akte een beding van aanwas op te nemen, kunt u ervoor zorgen dat de langstlevende partner nog vrij over het tweede verblijf kan beschikken na overlijden van een van de partners. Anders zou dit tweede verblijf in handen van de wettelijke erfgenamen komen, zoals de kinderen.

Een beding van aanwas kan echter ook interessant zijn voor personen die geen affectieve relatie met elkaar hebben. Bijvoorbeeld broers en zussen die vastgoed (bv. uit een erfenis van hun ouders) binnen de familie wensen te houden of zakenpartners, die samen de activa van hun onderneming aanhouden en op die manier de continuïteit van het bedrijf willen garanderen als een van de zakenpartners overlijdt.

Goed om weten

• Het beding van aanwas is niet beperkt tot twee personen. U kunt ook een beding van aanwas laten opnemen voor meerdere personen, zolang ze mee het vastgoed in onverdeeldheid aankopen, dus elk evenveel inbreng doen.
• Het beding van aanwas is een ‘kanscontract’ waarbij alle personen gelijkwaardige kansen moeten hebben. Dat betekent dat alle betrokkenen min of meer dezelfde levensverwachting hebben, en er een gelijke inleg is (elk 50% bij 2 personen, 33,3% bij 3 personen, ...). Een beding van aanwas tussen bijvoorbeeld een 30- en 70-jarige kan dus niet, en evenmin als de ene partner 75% van de aankoop financiert en de andere 25% (een ongelijke inleg kan technisch echter wel opgelost worden door een schuldverklaring op te nemen in de akte).
• Ook als een aankoopakte al verleden is, kunt u jaren later nog een beding van aanwas laten opmaken bij de notaris. U hoeft het dus niet in één beweging met de aankoop te doen.
• Een aanwasbeding kunt u ook optioneel maken, en combineren met een testament. Dan kiest de langstlevende partner zelf wat hij of zij gebruikt.
• Partners kunnen een beding van aanwas verbreken, maar alleen als alle betrokken partijen hiermee instemmen. U kan aan een aanwasbeding ook een ontbindende voorwaarde koppelen, bijvoorbeeld in geval van echtscheiding.

Hoe zit het met belastingen bij een beding van aanwas?

Op het deel van de overledene hoeft de langstlevende partner geen erfbelasting (zie kader) te betalen, maar wel de helft van hetzelfde registratierecht als destijds betaald bij aankoop. Dat bedraagt de helft van 7% voor woningen aangekocht na juni 2018 in het Vlaams Gewest. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is dat de helft van 12,5%. In het Waals Gewest gebruikt men nog steeds het groot beschrijf (12,5% - de helft hiervan) en klein beschrijf (6% - de helft hiervan). In welk gewest u ook woont: dat is een heel interessant fiscaal voordeel als u de vergelijking maakt met de erfbelasting (zie kader).

Tarieven erfbelasting tussen feitelijk samenwonenden

Vlaams Gewest

• U betaalt dezelfde erfbelasting als gehuwden op de gezinswoning of op ander vastgoed indien u minstens één jaar feitelijk samenwoonde (3 % op de eerste schijf van 50.000 euro, 9 % op de schijf van 50.000 euro tot 250.000 euro en 27 % boven de 250.000 euro).

• U moet zelfs géén successierechten betalen op de gezinswoning indien u al drie jaar feitelijk samenwoonde. Let op: erven kan hierdoor voordeliger zijn dan een beding van aanwas; vandaar dat soms zowel een testament als aanwasbeding wordt opgemaakt, zodat de langstlevende partner de meest fiscaal gunstige optie kan kiezen.

• Leefde u minder dan 1 jaar feitelijk samen, dan betaalt de langstlevende partner 25% erfbelasting op de eerste schijf van 35.000 euro in het Vlaams Gewest, tot 55% boven de schijf van 75.000 euro.

Waals Gewest

• De langstlevende partner betaalt 30% erfbelasting op de eerste schijf van 12.500 euro in het Waalse Gewest, tot 80% boven de schijf van 175.000 euro.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

• De langstlevende partner betaalt 40% erfbelasting op de eerste schijf van 50.000 euro in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, tot 80% boven de schijf van 175.000 euro.

Let op: als feitelijk samenwonende erft u in principe niets, tenzij er een testament werd opgemaakt.

Beding van aanwas beperken tot vruchtgebruik: wanneer is dat interessant?

Het is ook mogelijk om het beding van aanwas te beperken tot het vruchtgebruik van de woning, zonder de naakte eigendom. U dient er namelijk rekening mee te houden dat de erfgenamen van de eerststervende partner niet noodzakelijk zullen erven van de langstlevende partner. De woning waarop het beding van aanwas slaat, is in dat geval verdwenen uit het vermogen van de familie van de eerststervende. Dit nadeel kan u opvangen door een beding van aanwas te gebruiken die beperkt tot het vruchtgebruik van de woning.

Tot slot

Algemeen beschouwd kan het beding van aanwas heel interessant zijn. Elke situatie is echter uniek, waardoor u elke toepassing u best grondig met uw notaris bespreekt. Meer weten? Surf naar notaris.be of neem contact op met uw notaris.