Goud, cash en staatsobligaties: hoe veilig zijn veilige havens?

In theorie zijn veilige havens beleggingen die hun waarde behouden als de markten turbulent zijn. Of die in volatiele tijden zelfs in waarde toenemen. Beleggers rennen vaak naar zulke veilige havens als er zich een recessie of crisis aankondigt. Toch zijn die veilige havens ook niet zo risicoloos als we soms denken.

Mythe 1: goud is altijd een stabiele belegging

De vraag naar goud stijgt dikwijls wanneer de zenuwen toeslaan op de financiële markten. Toen bijvoorbeeld op 24 juni 2016 de resultaten van het brexit-referendum naar buiten sijpelden, kelderden de aandelenkoersen en knalde de goudprijs omhoog.

Beleggers zien goud vaak als een reddingsboei omdat het een zeldzaam edelmetaal is en niet in rook kan opgaan door een financiële crisis. Bovendien kan het aanbod aan goud niet met een druk op de knop vergroten, zoals bij geld wel het geval is.

Toch is goud niet zo stabiel als vaak gedacht wordt. Goud kan zelfs heel volatiel zijn. De prijs wordt immers niet alleen bepaald door vraag en aanbod, maar onder meer ook door de koers van de Amerikaanse dollar.

Daarnaast heeft goud als veilige haven nog andere beperking: het levert geen inkomsten op, wat bij dividendaandelen, obligaties en zelfs spaargeld wel het geval is. Het kopen en aanhouden van fysiek goud is bovendien erg duur. Al kunt u vandaag wel in goud beleggen zonder kluis of bewakingsagent: daarvoor bestaan onder meer trackers.

Prijsevolutie van goud per ounce (28,35 gram) - aangepast aan inflatie

Bron grafiek: macrotrends.net

De grijze balken zijn periodes van recessie. Daaruit blijkt dat goud niet altijd een wonderoplossing is in turbulente tijden. Op lange termijn is het rendement bovendien erg wisselvallig. Goud stabiel? Nee dus.

Mythe 2: Met cash kunt u nooit geld verliezen

Cash wordt vaak beschouwd als de ultieme veilige haven. Of het nu onweert op de beurs of niet: het rendement van spaargeld is stabiel en in grote mate voorspelbaar. Bovendien geniet u in België ook van het stelsel van depositogarantie van het Garantiefonds. Als uw bank failliet gaat, dan garandeert dit systeem een bedrag per rekeninghouder van maximaal 100.000 euro per bank. Heeft u bijvoorbeeld 100.000 euro bij bank A geparkeerd en samen met uw partner 200.000 euro bij bank B? Dan is die 300.000 euro beschermd.

Toch is er een groot risico verbonden aan cash: het inflatierisico. In maart 2016 zakte de rente op de meeste spaarboekjes in België naar 0,11%. Maar terwijl de rente al jaren zo laag is, stijgt de inflatie. Die bedraagt momenteel ongeveer 2%. Terwijl u dus voor pakweg nieuwe schoenen, een pak appelsap en een telefoonabonnement op 1 jaar gemiddeld 2% méér betaalt, gaat het spaargeld er veel minder snel op vooruit. De kans dat de spaarrente in België de komende jaren bovendien sterk stijgt, is zo goed als nul.

Mythe 3: de dollar, yen en Zwitserse frank zijn voorspelbare munten

Beleggers die beleggen op de valutamarkten grijpen bij onrust vaak naar de Amerikaanse dollar, yen en Zwitserse frank. De USD komt dan vaak als eerste in beeld. Dit komt omdat het de best verhandelbare munt is en vanwege de omvang van de Amerikaanse economie (grootste ter wereld) en zijn status als wereldreservemunt.

Evolutie wisselkoers EUR-USD

Bron grafiek: macrotrends.net

Hoewel de USD als een van de veiligste munten geldt, kan de waarde ervan fors schommelen.

Ook de yen geldt als een populaire veilige haven: van de valuta-paren waarin het meest verhandeld wordt, staat de Amerikaanse dollar op de eerste plaats en de yen op de tweede plaats. Dat is opmerkelijk door de lage inflatie, de jarenlange economische stagnatie en de enorme overheidsschuld in Japan. Anderzijds is de yen goed verhandelbaar en beschouwen beleggers Japan als een veilig en stabiel land.

Evolutie wisselkoers EUR-JPY

Bron grafiek: macrotrends.net

De afgelopen 20 jaar steeg/daalde de waarde van de yen tegenover de euro 14 keer met meer dan 5%.

Evolutie wisselkoers EUR-CHF

Bron grafiek: macrotrends.net

Een andere munt die de status van veilige haven geniet is de Zwitserse frank. Beleggers zoeken in onrustige tijden graag hun toevlucht tot valuta’s van neutrale, stabiele landen, met een economie die niet erg gevoelig is voor internationale ontwikkelingen. Zwitserland past perfect in dat plaatje, al is de verhandelbaarheid relatief klein.

De Zwitsers zijn niet zo blij met de status van hun munt als veilige haven. Een stijging van de Zwitserse frank holt de concurrentiepositie van Zwitserse ondernemingen uit. De Zwitserse centrale bank heeft dan ook al herhaaldelijk ingegrepen om de frank in waarde te laten dalen zoals de grafiek laat zien.

Valutabeleggers die hun centen in zogenaamde veilige valutahavens parkeren, houden dus best rekening met de mogelijke schommelingen.

Mythe 4: obligaties - en zeker staatsobligaties - zijn risicovrij

Als u een obligatie koopt, leent u eigenlijk geld uit aan de uitgever, meestal een overheid of een bedrijf. In ruil krijgt u op regelmatige tijdstippen een rentevergoeding (‘coupon’). Op de vervaldag van de obligatie betaalt het bedrijf of de overheid u het geleende kapitaal terug.

Obligaties zijn over het algemeen minder risicovol dan aandelen. Bij een faillissement worden voor zover er nog middelen zijn eerst de gewone schuldeisers (zoals leveranciers) betaald, dan de obligatiehouders en als laatste pas de aandeelhouders.

Hoewel bedrijfsobligaties worden gezien als meer risicovol dan staatsobligaties, zijn er gevallen waarin sommige landen (Griekenland, Argentinië, Venezuela, ...) niet in staat waren om terugbetalingen te voldoen. Dit zogenaamde tegenpartijrisico is dus ook mogelijk bij staatsobligaties.

Net als bij spaargeld geldt voor obligaties ook een inflatierisico. Obligaties garanderen een bepaalde nominale rente. Door van deze nominale rente de inflatie af te trekken, bekomt u de reële rente. Hoe hoger de inflatie is, hoe lager de reële rente zal zijn.

Als u belegt in obligaties in vreemde munten, bestaat er bovendien een wisselkoersrisico. Daarnaast geldt er ook een liquiditeitsrisico: dat is het risico dat een beleggingsproduct niet verhandelbaar is op de door u gewenste tijd en voor de door u gewenste prijs. Een mogelijke oorzaak kan zijn dat u wilt verkopen, maar dat er geen geïnteresseerde kopers zijn voor uw belegging. Tot slot kan de rating van obligaties ook bijgesteld worden, waardoor hun waarde verandert.

Wat nu?

Beleggen doet u voor de lange termijn. Als onrust op de markten u weerhoudt om te beleggen, dan kan een periodiek beleggingsplan zoals KEYPLAN een mogelijke oplossing voor u zijn. Op die manier belegt u gespreid in verschillende fondsen en gespreid over de tijd.