Hoe beleggen bij een recessie?

Net zoals de jaargetijden wisselen, gaat ook de economie door verschillende seizoenen. Soms groeien de bomen tot in de hemel. Soms lijkt de economie in een winterslaap gesukkeld. En soms gaat de kettingzaag door het bos. De economie doorloopt net als de seizoenen verschillende cycli, met ups en downs, en met groeien en snoeien. Als de economie in slechte doen is, spreken we nog niet automatisch van een recessie. Bij ons is er pas sprake van een recessie als het bruto binnenlands product (bbp) minstens twee opeenvolgende kwartalen krimpt. Dat bbp is de totale economische productie van een land gemeten over een bepaalde periode; het omvat de toegevoegde waarde van alle goederen en diensten die binnen de landsgrenzen worden geproduceerd en is een cruciale indicator van de economische gezondheid van een land. Zowel in het laatste kwartaal van 2022, als in het eerste kwartaal van 2023 kromp het bbp in de eurozone met -0,1%. Hoewel de krimp heel beperkt was, hadden we dus een recessie te pakken.

Terwijl we in de eurozone over een recessie spreken als het bbp minstens twee opeenvolgende kwartalen krimpt, is dat geen universele definitie. In de VS bijvoorbeeld is dat anders. Daar is het een overheidsinstelling (National Bureau of Economic Research) die bepaalt wanneer er over een recessie gesproken mag worden. Deze instelling kijkt niet alleen naar het bbp, maar ook naar andere zaken zoals de werkgelegenheid, uitgaven en investeringen, productie, enzovoort. Pas als ook die indicatoren over een langere periode dalen, wordt er in de VS over een recessie gesproken. Ook de Wereldbank heeft een eigen definitie. Naast een recessie bestaat er ook een depressie. Dat is een langdurige, ernstige daling van de economische activiteit. Het verschil zit hem in de duur en de diepte van de economische achteruitgang. Over het algemeen wordt een economische neergang als een depressie beschouwd als het bbp met meer dan 10% in een jaar daalt of als de recessie langer dan twee jaar duurt.

Hoe wordt een recessie veroorzaakt?

Terwijl we de seizoenen bij ons grofweg in vier blokken van drie maanden kunnen verdelen, is dat voor economische cycli helemaal niet het geval. Periodes van groei en krimp kunnen elkaar snel opvolgen, of juist lange tijd aanhouden. De timing en duur van deze cycli worden beïnvloed door een reeks factoren, zowel binnen als buiten de economie. Het beleid van de centrale banken, demografische ontwikkelingen, oorlogen en andere geopolitieke kruitvaten, veranderende wetten en fiscale spelregels, technologische innovaties, klimaatverandering en natuurrampen, de vastgoedmarkt, vertrouwen bij bedrijven en consumenten … zij werken allemaal in op de economische groei. Daarnaast zijn er ook zwarte zwanen die de cycli kunnen beïnvloeden: onverwachte gebeurtenissen met potentieel grote gevolgen. Stel bijvoorbeeld dat we er morgen in slagen een pil te maken om eeuwig te leven?

Er zijn dus 1001 manieren waarop een recessie getriggerd (of uitgesteld) kan worden. Meestal is het niet eenvoudig om één oorzaak aan te duiden. Tussen de eigenlijke oorzaak en de uiteindelijke recessie kunnen ook verschillende jaren zitten. Zo is er bijvoorbeeld een populaire theorie die de aanslagen van 11 september 2001 linkt met de financiële crisis en de bijbehorende recessie van 2008-2009. Door een cascade aan beslissingen, genomen om de Amerikaanse economie te boosten na de aanslagen, werd het financiële systeem steeds risicovoller. Dit leidde uiteindelijk tot de oververhitting van de huizenmarkt, die instortte en zo de financiële crisis van 2008 in gang zette.

Een recessie kan ook worden veroorzaakt na een periode van inflatie, zoals we bijvoorbeeld op dit moment in verschillende landen zien. Wanneer de inflatie toeneemt, verhogen centrale banken de rente om de economie af te remmen met als doel de inflatie te verlagen. Met hogere rentetarieven neemt de kans op een recessie toe: het wordt moeilijker om geld te lenen, bedrijven en consumenten houden de knip op hun portemonnee, en de gevolgen laten zich raden.

Hoe snel gaan recessies over?

Behalve enkele uitzonderingen - zoals de Grote Depressie in de jaren 1930 - zijn recessies de jongste decennia meestal een kort leven beschoren. Data van de Wereldbank wijst uit dat we sinds 1960 vijf globale recessies meemaakten waarvan de lengte varieerde van één kwartaal (2020) tot ongeveer één jaar (1975, 1982, 1991 en 2009). Sinds de Tweede Wereldoorlog duren recessies in de VS - de grootste economie ter wereld - gemiddeld zo’n 10 maanden.

Zijn recessies een slechte zaak?

Eerst en vooral is het goed om te weten dat de economie op lange termijn véél meer groeit dan krimpt. Welk land of welke grafiek u er ook bij haalt: de trend is overduidelijk opwaarts. Van Albanië tot Zambia, u zal heel hard moeten zoeken naar een land dat er vandaag economisch slechter aan toe is dan een eeuw of halve eeuw geleden. Hoewel recessies heel pijnlijk kunnen zijn (jobverlies, bedrijfssluitingen, stress, …), mogen we niet vergeten dat het plaatje op lange termijn positief oogt.

Het kan heel cynisch overkomen voor mensen die hun job verliezen of andere tegenspoed ervaren, maar recessies zijn een ‘normaal’ verschijnsel. Recessies duwen inefficiënte en chronisch verlieslatende bedrijven naar de uitgang, en maken het mogelijk voor nieuwe en innovatieve bedrijven om te groeien en zich te vestigen. Recessies helpen ook om oververhitte markten af te koelen en economische bubbels te doorprikken. In dit opzicht kan u een recessie beschouwen als een grondige lenteschoonmaak voor de economie: een recessie kan veel vernietigen, maar maakt ook ruimte voor nieuwe groei. Elke recessie wordt gevolgd door een periode van expansie.

Wat doen recessies met beleggingen?

Elke recessie is uniek, en daarmee ook hun invloed op de markten. Er bestaat dus geen betrouwbare handleiding voor beleggers. Toch kan het nuttig zijn om te begrijpen hoe verschillende activaklassen zich hebben gedragen tijdens vorige recessies. Hoewel dit dus geen garantie biedt voor de toekomst, kunnen deze historische inzichten helpen bij het nemen van geïnformeerde beslissingen.

Tijdens een periode van economische onrust zoeken beleggers vaak bescherming op door hun posities in aandelen af te bouwen en te kiezen voor obligaties. Historisch gezien blijkt dat een slimme zet: obligaties doen het tijdens recessies beter dan aandelen. Onderzoek van Schroders toont aan dat obligaties tijdens recessies een return opbrachten van zo’n 10%, terwijl aandelen gemiddeld meer dan 10% dipten (periode 1970 tot 2023).

Hou er wel rekening mee dat het obligatie-universum heel uitgebreid en gevarieerd is en dat niet alle obligaties even goed presteren tijdens recessies. Investment Grade bedrijfsobligaties en staatsobligaties zoals US Treasuries hebben historisch gezien hogere rendementen opgeleverd tijdens recessies dan High Yield bedrijfsobligaties. Ook bij aandelen is het plaatje niet zwart-wit. Niet alle aandelen gaan tijdens recessies de dieperik in. Aandelen van bedrijven die essentiële goederen en diensten leveren (denk aan voedsel, gezondheidszorg en elektriciteit) hebben tijdens recessies relatief goed gepresteerd vergeleken met andere categorieën aandelen.

Stuur ik mijn portefeuille bij als er een recessie komt?

Op het eerste gezicht lijkt het antwoord simpel: het is wellicht beter om tijdens recessies in obligaties belegd te zijn dan in aandelen. Alleen kan het mogelijks veel meer lonen als u … helemaal niets doet! Er zijn enkele redenen waarom u beter gewoon vasthoudt aan uw beleggingsstrategie en uw aandelen niet massaal gaat inruilen voor obligaties, recessie of niet:

• Recessies zijn moeilijk voorspelbaar: hoewel er talrijke economische indicatoren en modellen zijn, is het nog steeds onmogelijk om met absolute zekerheid te voorspellen of er een recessie komt, wanneer die zal plaatsvinden en hoe diep die zal zijn. Hoewel sommige indicatoren, zoals de omkering van de rentecurve in de VS (als de rente op Amerikaanse staatsobligaties op 2 jaar hoger is dan de rente op 10 jaar voor een bepaalde periode, dan volgt historisch gezien altijd een recessie binnen de 8-19 maanden), in het verleden een betrouwbare voorspeller bleken voor recessies, is dit geen garantie voor de toekomst.
• Markttiming is niet makkelijk: zelfs als u gelooft dat er een dip aankomt, moet u nog steeds het juiste moment kiezen om uit de markt te stappen en weer in te stappen. Het is buitengewoon moeilijk om dit consistent goed te doen. Zelfs professionele beleggers slagen hier zelden in.
• Kosten van het handelen: als u uw beleggingsstrategie wijzigt door actief te handelen in reactie op verwachte economische omstandigheden, dan zal u waarschijnlijk meer transactiekosten maken. Deze kosten kunnen oplopen en uw rendement verminderen.
• Missen van het herstel: historisch gezien wordt het keerpunt op de aandelenmarkten ongeveer halverwege de recessie ingezet. De aandelenmarkten beginnen dus meestal weer te stijgen in het midden van de recessie. Niemand kan echter voorspellen wanneer we dat punt bereiken. Als u niet in aandelen belegd bent wanneer dit gebeurt, dan kan u enkele van de beste dagen in de markt missen. Het missen van deze dagen kan een aanzienlijk negatieve impact hebben op uw totale rendement.
• Stierenmarkten duren langer dan berenmarkten. Stierenmarkten (periodes van stijgende aandelenmarkten) duren historisch gezien langer dan berenmarkten (periodes van dalende aandelenmarkten): voor de S&P 500 is dat 6,6 jaar versus 1,3 jaar. De gemiddelde cumulatieve winst in de loop van een stierenmarkt bedraagt +339%. Het gemiddelde cumulatieve verlies in de loop van een berenmarkt bedraagt -38%. Op lange termijn kan het dus lonen om niets te doen, en de bittere pil gewoon te slikken.

Niets doen betekent niet dat u onvoorbereid moet zijn. Wat kan u doen om de rit comfortabeler te maken?

• Diversificatie: een breed gediversifieerde portefeuille over verschillende activaklassen en geografieën kan helpen om het risico te spreiden en potentiële verliezen tijdens een recessie te beperken.
• Periodiek beleggen: door maandelijks of om de drie maanden een vast bedrag te beleggen. U belegt dan op verschillende punten in de cyclus. Het idee achter periodiek beleggen is risicospreiding, omdat het de kans vermindert dat u al uw geld op het ‘verkeerde’ moment belegt.
• Beleg in kwaliteit: hoogwaardige bedrijven met sterke balansen en een bewezen staat van dienst zijn vaak beter bestand tegen de gevolgen van een recessie. Ze kunnen ook sneller herstellen als de economie weer aantrekt.
• Rust uw portefeuille eventueel uit met een veiligheidsmechanisme. Dat kan bijvoorbeeld door een heel klein deel van uw vermogen te beleggen in derivaatinstrumenten, zoals putopties. Met putopties koopt u het recht om aandelen tegen een vooraf vastgestelde prijs te verkopen, ongeacht de huidige marktprijs. Dit betekent dat als de markt daalt, u uw aandelen nog steeds tegen de hogere prijs kunt verkopen, waardoor uw verliezen worden beperkt. Hou er echter rekening mee dat dit soort instrumenten complex en riskant zijn. U dient ze alleen te overwegen als u hun werking en risico’s heel goed begrijpt. Het gebruik van putopties biedt geen garantie dat u geen verliezen zal lijden, maar ze kunnen wel helpen de verliezen in bepaalde mate te beperken.
• Blijf kalm: het is belangrijk om niet in paniek te raken en impulsieve beslissingen te nemen. Als u al een gediversifieerde portefeuille heeft en voor de lange termijn belegt (meer dan vijf jaar), dan is het vaak gewoon kwestie om geduld en discipline te hebben. Beleggen is een marathon, geen sprint. Het is belangrijk om gedurende de gehele economische cyclus, inclusief tijdens recessies, vast te houden aan uw strategie.
• Overweeg om bij te kopen: recessies komen ook met opportuniteiten. Als u over voldoende reserve cash beschikt en uw risico-appetijt dit toelaat, kan het de moeite zijn om tijdens een recessie bij te kopen. Het kan dus een goed idee zijn om wat cash achter de hand te houden.
• Als u toch in paniek raakt, dan kan dat een teken zijn dat uw portefeuille niet in lijn is met uw risicotolerantie. Uw nachtrust is hiervoor misschien wel de beste barometer. Als u wakker ligt van uw beleggingen, kan het zinvol zijn om uw beleggingsstrategie en -portefeuille aan te passen zodat u in alle economische seizoenen in alle rust belegd kan blijven.